Tỳ Kheo La Đà

Trong Tích truyện Pháp Cú và chú giải, câu chuyện Một người được kho báu tinh thần nói về hạnh luôn luôn lắng nghe khi được chỉ lỗi, từ đó sửa chữa lỗi lầm của tỳ kheo La Đà (Rādha), với đại ý như sau: “Bà la môn La Đà nhà rất nghèo, ông muốn được xuất gia nên đến tinh xá Kỳ Viên (Jetavana) để tập sự. Trong thời gian ở tinh xá, ông siêng năng làm mọi việc từ nhỏ đến lớn, không quản ngại bất cứ khó khăn gì, dù sạch hay dơ, nặng hay nhẹ. Qua một thời gian khá lâu nhưng chư Tăng ở đó vẫn chưa cho ông xuất gia. Một hôm, đức Phật quán sát thấy nhân duyên của La Đà đã đến, Ngài đi gặp ông và hỏi ông làm gì trong tinh xá. La Đà thưa:

- Bạch đức Thế Tôn, con vào đây làm tất cả công việc giúp đỡ chư Tăng.

Đức Phật hỏi:

- Quý thầy ở đây đối xử với ông như thế nào?

Ông trả lời:

- Bạch đức Thế Tôn! Các thầy đối xử với con rất tốt, thế nhưng chưa cho con xuất gia.

Đức Phật liền nhóm họp các tỳ kheo lại và hỏi rằng:

- Người này trước đây có làm điều thiện gì không?

Lúc đó, Xá Lợi Phất (Sāriputta) thưa với đức Phật:

- Bạch đức Thế Tôn, con nhớ trước đây người này đã cúng cho con một muỗng thức ăn của chính ông ta.

Đức Phật hỏi tiếp:

- Với người như thế thì không thể đoạn trừ được phiền não hay sao?

Xá Lợi Phất thưa:

- Bạch đức Thế Tôn, con sẽ nhận người này vào Tăng đoàn, cho ông ta xuất gia.

Xá Lợi Phất thế phát cho La Đà trở thành một vị tỳ kheo. Sau khi xuất gia, tỳ kheo La Đà được thầy Xá Lợi Phất hướng dẫn những oai nghi cần thiết như cách mặc y, mang bát, khất thực cũng như dạy dỗ những pháp môn trong tu tập chỉ quán. Đặc biệt, tỳ kheo La Đà rất khiêm hạ, biết lắng nghe cẩn thận lời thầy chỉ dạy để sửa đổi,không giận hờn hay chống trái, vì thế chỉ trong một thời gian ngắn đã chứng Thánh quả A La Hán.

Một hôm, Xá Lợi Phất đưa đệ tử La Đà đến đảnh lễ đức Phật. Phật hỏi:

- Người đệ tử này của thầy có tốt không?

Xá Lợi Phất trả lời:

- Bạch đức Thế Tôn, đệ tử của con rất tốt, biết nghe lời, điều gì con chỉ dạy cũng không chống đối, không buồn phiền, luôn biết lắng nghe, tiếp thu những lời góp ý để sửa đổi.

Đức Phật hỏi:

- Nếu những vị đệ tử của thầy đều như thế thì thầy nhận bao nhiêu người?

Xá Lợi Phất trả lời:

- Bạch đức Thế Tôn, có bao nhiêu người con cũng nhận hết.

Đức Phật tán thán Xá Lợi Phất, đồng thời Ngài nói với đại chúng:

- Các thầy nên học tập theo hạnh của La Đà, khi được chỉ lỗi phải luôn lắng nghe và xem những người khiển trách mình như những người chỉ cho kho báu”.

Chúng ta chú ý đến lời dạy cuối của Phật trong câu chuyện: “Khi được chỉ lỗi phải luôn lắng nghe và xem những người khiển trách mình như những người chỉ cho kho báu”. Thông thường, chúng ta suy nghĩ: “Người chỉ cho mình những lỗi sai là người ghét mình”. Trên thực tế không hẳn là như vậy, vì người ta thương, muốn xây dựng, đóng góp nên mới chỉ lỗi. Chúng ta phải biết lắng nghe, tiếp thu, từ đó sửa lỗi để trở nên tốt hơn. Ngược lại, khi người chỉ lỗi mà mình bất bình, phiền não, sinh tâm oán thù, điều đó là không nên.

Trong cuộc sống, đôi lúc chúng ta làm những điều sai trái nhưng không biết, giống như những vết bẩn ở sau lưng mình không thấy, người khác thấy và chỉ cho mình. Thay vì buồn giận, phiền não hay oán thù, mình phải biết ơn vì họ chỉ ra những lỗi lầm như là chỉ cho mình kho báu. Chúng ta cần thực tập điều này. Trong gia đình, cha mẹ dạy bảo đôi khi con cái cũng buồn bực, khó chịu. Trong chùa, thầy sách tấn, khuyên ngăn thỉnh thoảng đệ tử cũng giận hờn, trách móc. Đối với trường hợp ngang hàng, nhiều lúc người ta còn thù oán hoặc đánh giết lẫn nhau.

Chúng ta tu là phải thay đổi cách hành xử khi được người khác chỉ lỗi, thay vì tức giận thì mình hãy xem họ là ân nhân. Chúng ta suy nghĩ được như thế mới có thể tiến bộ. Ngược lại, nếu mình mang tâm lý buồn phiền, giận tức, thù oán những người chỉ lỗi thì chắc chắn chúng ta sẽ khó mà thành tựu đạo nghiệp. Sau này những người khác sẽ không dám khuyên bảo hay nhắc nhở, bởi vì có nói ra cũng không đem lại lợi ích gì cho mình và người.

Trong câu chuyện của tỳ kheo La Đà, nhờ luôn luôn lắng nghe để sửa chữa lỗi lầm, không chống trái cũng như cãi lại sự chỉ dạy của thầy Xá Lợi Phất nên con đường tu tập và việc chứng quả của La Đà được thành tựu một cách nhanh chóng.

Ngày 17 tháng 10 năm 2014